چگونه یک مقاله علمی بخوانیم؟
مطالعه یک مقاله علمی می‌تواند کار پیچیده‌ای باشد. در مطالعه مقاله باید روی کلمات، مفاهیم و ایده‌ها تمرکز کرد. بهتر است در ابتدا یک بررسی سطحی برای شناسایی ساختار و ویژگی‌های مقاله داشته باشیم و نکات اصلی نویسنده را دنبال کنیم. سوالاتی را از قبل، در طول و بعد از مطالعه، طراحی کرده و سعی ما بر آن باشد که بر‌اساس مطالعات و دانسته‌های خود نتیجه‌گیری کنیم. همچنین بهتر است علاوه بر مطالب مطرح شده در مقاله، مراجع دیگری را نیز درنظر بگیریم و توصیه می‌شود که از مطالب خوانده شده جهت یادآوری بهتر یادداشت‌برداری کنیم. برای خواندن یک مقاله علمی روش‌های زیادی وجود دارد که تمامی این روش‌ها در یک مورد اتفاق نظر دارند آن هم این است که در ابتدای امر از چکیده مقاله شروع به خواندن کنیم تا اطلاعات کلی از مقاله بدست آوریم و متوجه شویم که قصد پژوهشگر از نوشتن این مقاله چیست. پس از این کار بهتر است نتیجه‌گیری مقاله را بخوانیم تا ابهاماتی که از خواندن چکیده در ذهن ما ایجاد شده را رفع کنیم. در مراحل بعدی نیز به این صورت است که باید مقدمه مقاله را بخوانیم و سپس به شکل‌های موجود در مقاله نگاهی بی‌اندازیم و یک یا دو شکل که از طریق آنها می‌توان اطلاعات بیشتری راجع به مقاله بدست آورد را انتخاب کرده و با دقت شروع به مطالعه می‌کنیم تا به اطلاعاتی که نیاز داریم برسیم.
طبق پیشنهاد پژوهشگران، در مطالعه مقالات علمی می‌توان مراحل زیر را دنبال کرد:
۱- خواندن سطحی مقاله و شناسایی ساختار آن
اکثر مجلات از ساختار “چمرن” یعنی، چکیده، مقدمه، روش، نتیجه‌گیری و بحث استفاده می‌کنند.
در ذیل ویژگی هر یک از این موارد را بیان می‌کنیم.
ویژگی‌های چکیده
چکیده‌ها معمولا شامل چهار نوع اطلاعات هستند:
• هدف یا منطق مطالعه (انگیزه انجام کار)
• روش (چگونگی انجام کار)
• نتایج (یافته‌ها)
• نتیجه‌گیری ( جمع‌بندی)
بیشتر پژوهشگران در خواندن مقاله از چکیده شروع می‌کنند. این درحالیست که برخی متخصصان از عنوان مقاله به شکل‌های موجود در آن پرش می‌کنند چرا که شکل‌ها در مقاله به خواننده نشان می‌دهند که چه نوع آزمایشی انجام گرفته و حاصل کار چه بوده است.
ویژگی‌های مقدمه
مقدمه دو هدف را دنبال می‌کند:
• ایجاد علاقه در خوانندگان
• ارائه اطلاعات کافی برای درک مقاله
بطور کلی مقدمه مقاله، خوانندگان را از موضوع کلی آن مطلع می‌کند و با توصیف کارهای پیشین به آماده‌سازی ذهن مخاطب جهت درک موضوعِ خاص مقاله کمک می‌کند.
ویژگی‌های روش‌ها
این بخش به خواننده می‌گوید که آزمایش‌های انجام شده چگونه به سوالات بخش مقدمه پاسخ می‌دهند. مطالعه این بخش، اغلب به دلیل داشتن زبان فنی و بیان تفصیلیِ نتایج حاصل، برای فارغ التحصیلان به مراتب سخت‌تر است از تا پژوهشگرانی است که سال‌ها در حوزه‌های مربوطه کار می‌کنند. با تمام این تفاسیر با مطالعه دقیق بخش روش‌ها می‌توان طرح آزمایشی موجود در مقاله را بطور کامل درک کرده و اعتبار آن‌را نیز ارزیابی کنیم.
ویژگی‌های نتیجه‌گیری و بحث
بخش نتایج شامل نتایج و اظهاراتی است که یافته شده و به داده‌های نشان داده شده اشاره دارد (این بخش معمولا شامل تصاویر و جداول است). مقایسه با روش دیگران، ارائه یک پاسخ واضح به سوالات مطرح شده و همچنین توضیح چگونگی کمک این نتایج به نتیجه‌گیری کلی در قسمت بحث مطرح می‌شوند.
۲- شناسایی نکات اصلی مقاله
مقاله‌ها شامل اطلاعات زیادی هستند و ممکن است تشخیص نکات اصلی در آنها دشوار باشد. شاخص‌های تشخیص نکات اصلی نویسنده به شرح زیر است:
بخش‌بندی اصلی: شامل عنوان، چکیده، کلید واژه‌ها، تصاویر، جمله اول یا دو جمله آخر مقدمه.
بخش‌بندی پاراگراف: در این بخش به جستجوی کلمات یا عباراتی از قبیل: مقایسه با کار قبلی، ما فرض می‌کنیم، پیشنهاد می‌کنیم، معرفی می‌کنیم و توسعه می‌دهیم را می‌پردازیم.
۳- طراحی سوالات
در این بخش باید قبل، در حین و بعد از خواندن مقاله سوالاتی را از خود بپرسید. این سوالات می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
• آیا زمان را برای درک تمام اصطلاحات درنظر گرفته‌ام؟
• آیا مرور مقاله به من کمک می‌کند تا این کار را بهتر درک کنم؟
• آیا وقت زیادی را صرف خواندن بخش‌های کم اهمیت این مقاله می‌کنم؟
• این تحقیق چه مسائلی را دربر می‌گیرد؟ آیا این موضوع مهم است؟
• آیا از روش درستی استفاده شده است؟
• یافته‌ها چه مواردی هستند؟ آیا می‌توانم آنها را در یک یا دو جمله خلاصه کنم؟
۴- یادداشت برداری
خواننده‌ها برای درک و یادآوری بهتر و موثرتر از مطالب، یادداشت‌برداری می‌کنند. ممکن است فکر کنید که همه چیزهایی که در تحقیق کلاسی، مقالات حرفه‌ای، پروپوزال یا پایان نامه‌ها مطالعه می‌کنید را به یاد می‌آورید اما تجربه نشان داده جزئیات از بین می‌روند.
جهت کسب مهارت در خواندن مقاله علمی قبل از هر چیزی باید بدانیم که به دنبال چه نوع اطلاعاتی هستیم و بعد از آن با تمرکز بر آن به دنبال مقاله‌هایی باشیم که زمینه موردنظر ما را پوشش می‌دهند؛ برای این کار نیز باید به تجزیه‌وتحلیل مقاله‌های موجود در حوزه موردنظرخود بپردازیم. برای رسیدن به نتیجه دلخواه می‌توان از داده‌هایی که جدیدا به تازگی منتشر شده‌اند استفاده کرد. همچنین لیست مراجع نیز کمک قابل توجهی به ما خواهد کرد که با استفاده از آن می‌توانیم تا به منابع مرتبط با زمینه دلخواه خود دسترسی داشته باشیم.
آموزش پروپوزال نویسی
پروپوزال یا همان پیشنهاد طرح پژوهشی، رکن اصلی هر پژوهش بوده و در آن پژوهشگر مسیر و اهداف تحقیق خود را مشخص می‌سازد؛ به بیان دیگر، پروپوزال طرحی است که پژوهشگر در ذهن دارد و می‌خواهد آن را عملی کند. پروپوزال نویسی و آشنایی با ساختار آن در دوره کارشناسی ارشد و دکترا امری ضروریست. از این رو، دپارتمان آموزش فن پیپر با کمک اساتید مجرب، آموزشی جامع برای پروپوزال نویسی تدوین نموده است.
