وقتی برای اولین بار اسم ضریب تاثیر را شنیدم، پی بردم که این عنوان ارتباط مستقیمی با موسسه (ISI) دارد. از این رو تحقیقاتم را آغاز کردم و متوجه شدم که به این عنوان Impact Factor یا IF نیز گفته می‌شود.
با یک جستجوی مختصر دانستم که ضریب تاثیر در ابتدا توسط Eugene Garfield بنیانگذار مؤسسه Institute for Scientific Information یا همان (ISI) معرفی شد، ولی بعدها این مؤسسه توسط شرکت Thomson Scientific & Healthcare خریداری و با نام Thomson ISI شناخته شد.

ضریب تاثیر در واقع، میانگین تعداد استناد یا citation به مقاله‌های هر مجله در همان سال است که توسط سایر مجله‌ها یا مراجع علمی به آن انجام می‌شود و نشان‌دهنده اعتبار آن، در مقایسه با سایر مجله‌هاست. به عبارت دیگر استناد به مجله به این معناست که اگر شخصی در پایان‌نامه خود از مقاله‌ای استفاده کرد و به آن رفرنس داد، این رفرنس‌دهی امتیازی برای آن مقاله محسوب شده و نشان‌ دهنده ارزش آن است.
در تحقیقاتم متوجه شدم هرچه رفرنس‌دهی به مقاله‌ای بیشتر باشد، ارزش و اهمیت آن هم بیشتر است وIF نقشی اساسی در تعیین میزان برجسته بودن یک مجله علمی ایفا می‌کند.
بگذارید اینگونه بگویم که وقتی از بالا بودن IF یک مقاله سخن به میان می‌آید، مقصود این است که در یک بازه زمانی مشخص، رفرنس‌دهی به مقاله‌های این مجله بالاست و زمانی که مجله‌ای شرایط لازم و اولیه فهرست شدن در پایگاه ISI را پیدا می‌کند، تعداد رفرنس‌های آن به دلیل دیده شدن در این فهرست دو برابر می‌شود.
عده‌ای بر این باورند که ایمپکت فاکتور، برای یک مقاله خاص محاسبه می‌شود، این در حالیست که آن را برای مجله‌ای خاص محاسبه می‌کنند. همچنین گفتنی است ایمپکت فاکتور هر شاخه از علم فقط در همان زمینه علمی قابل مقایسه می‌باشد، به عنوان مثال نمی‌توان IF پزشکی را با مهندسی مقایسه کرد.
ضریب تاثیر از سال ۱۹۷۵، هر ساله برای مجله‌هایی که در گزارش‌های استنادی Journal Citation Reports یا (JCR) قرار گرفته‌اند، محاسبه می‌شود. به دلیل قرار گرفتن نام برخی از مجله‌ها در لیست انتظار یا احتمالی JCR، علیرغم وجود نام آن‌ها در سایت Thomson Reuters، در گزارش سالانه JCR نامی از آن‌ها به چشم نمی‌خورد. روش محاسبه ضریب تاثیر ضریب تاثیر یک مجله از رابطه Impact Factor = α / β محاسبه می‌شود‌. در این رابطه α تعداد رفرنس‌های مقاله و β تعداد مقاله‌های منتشر شده در طی دو سال اخیر در آن مجله است. در حقیقت ضریب تاثیر مجله براساس استنادهای دو سال قبل آن محاسبه می‌شود. این بدان معنی است که مجله‌های جدید، بعد از دو سال از اولین انتشار مقاله‌های خود، ضریب تاثیرشان را دریافت خواهند کرد.
ضریب تاثیر به عنوان یک ابزارِ اعتبارسنجی برای مجله‌های موجود در فهرست ISI مورد استفاده قرار می‌گیرد. گاهی اوقات برخی مجله‌ها نیز در این پایگاه با عنوان ISI Listed قرارمی‌گیرند که این نشان‌ می‌دهد مجله مذکور جدیدا در لیست ISI قرار گرفته و در حال حاضر ضریب تاثیر آن‌ها صفر است. حال برویم سراغ برخی از کاربردهای مهم ایمپکت فاکتور ✓ تعیین اعتبار مجله: زمانی که پژوهشگری قصد چاپ مقاله‌ای را دارد، باید یک مجله معتبر، برای این کار انتخاب کند که در این میان مجله‌های بسیاری را پیش روی خود می‌بیند. در نتیجه می‌توان از ضریب تاثیر که معیاری برای سنجش اعتبار مجله است، استفاده کرد.
بر اساس یک قاعده کلی، هرچه میزان ضریب تاثیر مجله بالاتر باشد، اعتبار بیشتری به آن می‌دهد و به عنوان یکی از کاربردهای مثبت آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.
✓ انتخاب مجله به عنوان کتابخانه: امروزه مجله‌های بسیاری وجود دارند که مشتاق‌اند، نسخه‌ای از کار آن‌ها در کتابخانه‌های معتبر قرار گیرد. ضریب تاثیر این امکان را برای مسئولان کتابخانه‌ها فراهم کرده تا از میان مجله‌های متقاضی، آن‌هایی که ضریب تاثیر بالاتری دارند را انتخاب و در آرشیو خود قرار دهند تا پژوهشگران از آن‌ها استفاده کنند.
همانطور که گفتم اعتبار یک مجله را ضریب تاثیر آن مشخص می‌کند که گاهی اوقات باعث سردرگمی می‌شود. یکی از کاربردهایی که باعث سوءبرداشت و سردرگمی برخی از افراد شده، ارزیابی دانشگاهی و علمی براساس ضریب تاثیر است.
به طور مثال برخی مسئولین دانشگاه‌ها به دلیل دادن بورس تحصیلی به دانشجویان و یا استفاده از برخی مزایای خاص مانند: اعطای ترفیع علمی به آن‌ها از ضریب تاثیر استفاده می‌کنند، در این حالت اگر مقاله دانشجویی در مجله‌ای با ضریب تاثیر بالا پذیرش شود، این عمل به عنوان ارزش برای آن شخص در نظر گرفته خواهد شد در حالیکه ضریب تاثیر مختص مقاله نیست، بلکه متعلق به مجله و تمامی مقاله‌های موجود در آن است. بنابراین ضریب تاثیر یک مجله، برای ارزیابی علمی یک شخص نمی‌تواند ملاک قرار گیرد.
راهکارهایی جهت شناخت نشریه و مجله معتبر ✓ توجه به فهرست مجلات معتبرِ ارائه شده توسط وزارت بهداشت و وزارت علوم:هردوی این وزارتخانه‌ها در بازه‌های زمانی مشخص، این فهرست را به همراه آدرس سایت تمامی مجله‌های معتبر در سایت خود قرار می‌دهند. همچنین می‌توان از گوگل نیز استفاده کرد، یعنی با جستجوی نام سایت در گوگل از اعتبار آن اطمینان حاصل نمود.
✓ توجه به آدرس سایت‌ها:با این کار می‌توانید سایت‌های جعلی را از واقعی تشخیص دهید زیرا برخی سودجویان با کم و زیاد کردن حروف آدرس سایت‌های معتبر، سایتی مشابه می‌سازند. برای بررسی اعتبار سایت مجله نیز می‌توانید از www.whois.com استفاده نمایید تا اگر وب‌سایتی به شما معرفی شد، با بررسی مالک و ثبت کننده دامنه تا حدودی از صحت و اعتبار آن اطمینان حاصل کنید.
این نکته را نیز در نظر داشته باشید که هیچوقت مجله‌های معتبر بدون ارسال comment و یا ویرایش، هیچ مقاله‌ای را چاپ نمی‌کنند در نتیجه اگر بدون دریافت هیچ پیامی مبنی بر ویرایش مقاله و تنها با دریافت ایمیلی جهت چاپ مقاله در مجله و درخواست هزینه برای چاپ آن روبه رو شدید، باید تامل و تفکر بیشتری کنید چرا که ممکن است دامی از سوی سودجویان باشد.
در پایان، جهت پیشگیری از مشکلاتِ استفاده از ضریب تاثیرهای نادرست و دستکاری شده، بهتر است برای شناسایی درست این شاخص از سایت‌های معتبری همچون www.scimagojr.com استفاده کنید.

آموزش پروپوزال نویسی

پروپوزال یا همان پیشنهاد طرح پژوهشی، رکن اصلی هر پژوهش بوده و در آن پژوهشگر مسیر و اهداف تحقیق خود را مشخص می‌سازد؛ به بیان دیگر، پروپوزال طرحی است که پژوهشگر در ذهن دارد و می‌خواهد آن را عملی کند. پروپوزال نویسی و آشنایی با ساختار آن در دوره کارشناسی ارشد و دکترا امری ضروریست. از این رو، دپارتمان آموزش فن پیپر با کمک اساتید مجرب، آموزشی جامع برای پروپوزال نویسی تدوین نموده است.

همین حالا شروع کنید