۷ روش رفرنس نویسی پرکاربرد در مقاله نویسی
برای استفاده از نوشته‌ها و اطلاعات علمی سایر پژوهشگران در مقاله علمی خود باید در انتهای کار به منابع و مراجع مورد استفاده در مقاله رفرنس‌دهی کنیم. این کار باعث می‌شود تا کسانی که مقاله ما را می‌خوانند به راحتی منبع اصلی را شناسایی کرده و در صورت نیاز جهت دریافت اطلاعات بیشتر به آن منبع مراجعه کنند. در واقع انجام صحیح رفرنس‌دهی در نگارش مقاله و کتاب، اساسی‌ترین کار است، و همچنین جهت اطلاع یافتن از کارهایی که قبلا در زمینه مربوطه انجام شده است، از دوباره‌کاری و صرف هزینه زیاد جلوگیری می‌کند. همچنین به خواننده نیز این اجازه را می‌دهد تا به بررسی مسیر تحقیقاتی سایر پژوهشگران بپردازند. در واقع رفرنس‌دهی، فهرست کاملی از اطلاعات نویسنده و یا شخصی که ایده‌ای را ارائه داده است، می‌باشد و ما در پایان کار پژوهشی خود آن را به عنوان منابع یا مراجه قرار می‌دهیم.
اولین قدم پژوهشگران در نوشتن مقاله جهت پرهیز از سرقت علمی، رعایت روش‌های رفرنس‌دهی مناسب است. از آنجایی که اکثر دانشجویان کارشناسی ارشد، دکتری و یا فارغ‌التحصیلان، پژوهش‌های مختلفی را در زمینه تحصیلی خود انجام داده‌اند و خروجی پژوهش‌ها نیز در قالب مقاله، گزارش و یا در مراحل بالاتر پایان‌نامه کارشناسی ارشد و دکتری منتشر می‌شود؛ در برخی مواقع در نوشتن مقاله و یا پایان‌نامه‌نویسی پژوهشگر ممکن است عمدا و یا سهوا مرتکب plagiarism (سرقت علمی) شود. در واقع اولین قدم پژوهشگران جهت پرهیز از سرقت علمی رعایت روش‌های رفرنس‌دهی مناسب است.
برای جلوگیری از این اشتباهات در این مطلب تعدادی از روش‌های رفرنس‌دهی پرکاربرد را معرفی می‌کنیم.
• روش APA
روش رفرنس‌دهی American psychological association که به اختصار APA می‌گوییم. که به وسیله انجمن روانشاسی آمریکا برای موسسه‌های دانشگاهی به وجود آمد. از این روش بیشتر در کارهای پژوهشی و تحقیقات اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حال حاضر روش APA نسبت سایر روش‌های رفرنس‌دهی بیشتر مورد استقبال قرار گرفته و بیشترین کاربرد را دارد. در این روش رفرنس‌دهی باید هر چهار جهت کاغذ ۲.۵۴ سانتی‌متر فاصله اعمال شود و سبک نوشتاری مورد استفاده در این نوع رفرنس‌دهی عموما Times New Roman است. در این نوع رفرنس‌دهی بخشی از اطلاعات منبعی که به آن رفرنس داده‌ایم در متن می‌آید و شکل کامل اطلاعات منبع در پایان مقاله یا پایان‌نامه و در قسمت منابع یا مراجع نوشته می‌شود به طور مثال (رستگار، ۱۳۹۱). اگر مقاله مورد استفاده بیش از یک نویسنده داشته باشد، نام نویسنده اول و پس از آن (و همکاران) در متن نوشته می‌شود. به عنوان مثال (حسینی و همکاران، ۱۳۹۲)
• روش MLA
روش رفرنس‌دهی Modern Language Association که به اختصار MLA گفته می‌شود، عموما از آن در متون علوم انسانی استفاده می‌شود، در واقع از روش MLA زمانی که منبع مورد استفاده پژوهشگر کتاب باشد مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع رفرنس‌دهی نیز دارای دو بخش است: بخش اول داخل متن، دقیقا بعد از متنی که از کتاب مورد نظر برداشته شده قرار می‌گیرد و به صورت (رمضانی ۸۹) نوشته می‌شود. بخش دوم نیز در انتهای متن در بخش منابع یا مراجع قرار می‌گیرد.
• روش Chicago
از روش رفرنس‌دهی Chicago، (شیکاگو)، بیشتر برای متون تاریخی استفاده می‌شود. وقتی پژوهشگری این روش را برای رفرنس‌دهی این متنی که می‌خواهد منتشر کند مورد استفاده قرار دهد، باید در انتهای هر متنی که به عنوان نقل‌قول و یا نوشته اقتباس شده از پژوهشگران دیگر است، از یک شماره استفاده کند. لازم به ذکر است که می‌توان توضیحات را در بخش پانویس (پی‌نوشت) آورد که در این صورت دیگر نیازی به قرار دادن توضیحات در فهرست منابع یا مراجع نیست. گفتنی است که فهرست منابع یا مراجع با پی‌نوشت تنها در شکل نوشتاری متفاوت‌اند.
• روش IEEE Documentation Style
روش رفرنس‌دهی IEEE یا موسسه مهندسان برق و الکترونیک (Institute of Electrical and Electronics Engineers) استانداردی است که برای همه مجله‌های موجود و انجمن IEEE مورد استفاده قرار می‌گیرد. از این روش رفرنس‌دهی بیشتر مواقع برای مقاله‌هایی که در زمینه‌های علوم فنی مانند مهندسسی برق، کامپیوتر و IT، استفاده می‌شود. رفرنس‌دهی IEEE مانند رفرنس‌دهی شیکاگو از اعداد در متن استفاده می‌کند و در انتهای مقاله نیز در فهرست منابع یا مراجع اطلاعات تکمیلی را قرار می‌دهد. از این روش تنها برای منابع خاص استفاده می‌شود.
• روش Iso 690
روش رفرنس‌دهی Iso 690 در واقع یک Iso است که جهت رفرنس‌دهی متن با هر موضوع و در هر زمینه‌ای از آن استفاده می‌شود. لازم به ذکر است که از به دلیل داشتن المان‌های خاص بیشتر در فایل‌های متنی که الکترونیکی هستند مانند XML-XSL استفاده می‌شود. گفتنی است که چگونگی گذاشتن نقطه و سبک‌های خاص نوشتن جزو قواعد کلی این روش رفرنس‌دهی نیست، بلکه این روش فقط وسیله‌ای جهت ارائه بهتر موضوع مورد پژوهش است.
• روش Harvard
روش Harvard Referencing که در بین پژوشگران با نام Harvard معروف است، در درجه اول مورد استفاده دانشجویان قرار می‌گیرد. این روش رفرنس‌دهی از دو نوع رفرنس‌دهی پشتیبانی می‌کند که در ذیل به آن‌ها اشاره می‌کنیم.
۱) رفرنس‌دهی در متن: در این روش زمانی که پژوهشگر در متن مورد پژوهش خود، از متن پژوهشگر دیگری استفاده می‌کند و آن را به‌صورت نقل قول می‌آورد باید بلافاصله بعد از پایان متن نام نویسنده و سال انتشار را داخل پرانتز بیاورد.
۲) موارد دیگر زمانی است که پژوهشگر از فهرست منابع استفاده می‌کند، که در این صورت باید اطلاعات مربوط به هر منبع مورد استفاده را به شکل کامل در این فهرست بیاورد.
• روش رفرنس‌دهی Vancouver
روش رفرنس‌دهی Vancouver (ونکوور)، توسط (کمیته بین‌المللی ویراستاران مجله پزشکی (ICMJE)، ارائه شد و همانطور که از نام این روش پیداست بیشتر در زمبینه پزشکی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش لیست منابع مورد استفاده به ترتیب در متن قرار می‌گیرد و به جای استفاده از (نام نویسنده، تاریخ) از سیستم عددی استفاده می‌شود. در این روش نیز در متن، منبع مورد نظر با یک عدد مشخص می‌شود و توضیحات تکمیلی آن در لیست کاملی که در انتهای مقاله وجود دارد، قرار می‌گیرد.
آموزش پروپوزال نویسی
پروپوزال یا همان پیشنهاد طرح پژوهشی، رکن اصلی هر پژوهش بوده و در آن پژوهشگر مسیر و اهداف تحقیق خود را مشخص می‌سازد؛ به بیان دیگر، پروپوزال طرحی است که پژوهشگر در ذهن دارد و می‌خواهد آن را عملی کند. پروپوزال نویسی و آشنایی با ساختار آن در دوره کارشناسی ارشد و دکترا امری ضروریست. از این رو، دپارتمان آموزش فن پیپر با کمک اساتید مجرب، آموزشی جامع برای پروپوزال نویسی تدوین نموده است.
