امروزه کیفیت و کمیت منابع علمی، افراد و مؤسسه‌ها به عنوان شاخص اصلی امتیازدهی در مجامع علمی محسوب می‌شود. شاخص‌های کمیِ تولیداتِ علمی عبارتند از تعداد مقاله‌های منتشر شده در فهرست مجله‌های علمی جهان و شاخص‌های کیفی، به معنی تعداد استنادهای انجام شده به منابع علمی است. به همین علت صاحب نظران در زمینه‌های علمی، معیارهای سنجش، همچون: ضریب تاثیر، h-Index و غیره را تدوین کرده‌اند. مانند هر مقاله یا مجله، که با شاخص‌های خاصی اندازه‌گیری و رتبه‌بندی می‌شود، پژوهشگران نیز از این قاعده مستثنی نیستند. در هر زمینه علمی پژوهشگرانی وجود دارند که همه ساله تعداد زیادی مقاله و کتاب را به چاپ می‌رسانند؛ برای ارزیابی عملکرد و رتبه‌بندی آن‌ها، نباید فقط به کتاب‌ها و مقاله‌های آن‌ها استناد کنیم. یکی از دلایل این عدم استناد این است که شاید پژوهشگری تعداد زیادی کتاب و مقاله به چاپ رسانده باشد ولی از نظر محتوایی، این منابع منتشر شده آن‌چنان غنی نباشند که با وجود معیاری به نام h-index می‌توان پژوهشگران را از نظر علمی در رشته‌های مختلف مورد مقایسه و ارزیابی قرار داد.

h-index در سال ۲۰۰۵ به وسیله فیزیکدانی به نام Jorge Hirsch تدوین شد. هدف او از این کار ارزیابی پژوهشگران در رشته‌ تخصصی آن‌هاست که با کمک آن به هر پژوهشگرِ مقاله علمی، عددی نسبت داده می‌شود که میزان عملکردِ موثر او را نشان می‌دهد. از آنجایی که تفکر غالب افراد این بود که هرچه استناد به یک مقاله یک پژوهشگر بیشتر باشد تاثیر گذاری آن بیشتر است حتی اگر وی فقط همان یک کار علمی را در کارنامه کاری خود داشته باشد، در حالیکه پژوهشگران دیگر ممکن بود در کارنامه علمی خود کتاب‌ها و مقاله‌های مختلفی داشته باشند و به جامعه علمی نیز کمک شایانی کرده باشند ولی چون تعداد استنادها بر تمامی کارهای علمی آن‌ها بصورت توزیع شده بود، در نتیجه از نظر علمی کار آن‌ها به چشم نمی‌آمد. این روند، مشکلی در ارزیابی تاثیرگذاری پژوهشگران به حساب می‌آمد؛ به همین دلیل Hirsch روشی به نام h-index را پیشنهاد کرد که توانست محبوبیت زیادی دربین جوامع علمی کسب کند.
محاسبه h-index برای محاسبه h-index از میزان استنادهای انجام شده به یک پژوهشگر و یا گروهی از آن‌ها استفاده می‌شود. بطور مثال اگر h-index پژوهشگری برابر ۸ باشد، یعنی این پژوهشگر ۸ مقاله دارد که حداقل ۸ بار به این مقاله‌ها استناد شده است. محاسبه این شاخص توسط Google Scholar ، Web of Knowledge و Scopus بصورت کاملا رایگان انجام می‌شود. لازم به ذکر است که Web of Knowledge یکی از پایگاه‌های ISI می‌باشد. بوسیله این شاخص می‌توان تفاوت تاثیر پژوهشگران در زمینه علمی خاص و آن‌هایی که زمینه‌های کاری یکسانی دارند از افرادی که فقط مقاله‌های خود را منتشر کردند، تشخیص داد.
تاثیر h-index در نگاه اول به نظر می‌رسد که کارایی h-index فقط برای امتیازدهی به پژوهشگران در زمینه‌های مختلف علمی است. اما این شاخص کارایی‌های بسیار بیشتری دارد که از جمله آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
✓ پژوهشگران بوسیله این شاخص، می‌توانند فعالیت خود را با سایرین از نظر امتیاز کسب شده مقایسه کنند.
✓ h-index به افرادی که تخصص یا اطلاعات اولیه در زمینه‌های خاص ندارند نیز کمک می‌کند تا به راحتی بتوانند اعتبار علمی پژوهشگران را مقایسه و ارزیابی کنند، این حالت بیشتر در شرایطی مانند مصاحبه‌های کاری در زمینه‌های علمی رخ می‌دهد در حقیقت این شاخص در شغل‌هایی که مرتبط با زمینه‌های علمی است تاثیر بسزایی دارد.
همانطور که می‌دانیم h-index در ارزیابی پژوهشگران بسیار تاثیرگذار بوده و فواید زیادی نیز دارد با این حال نمی‌توان از مشکلات و کمبودهای آن چشم‌پوشی کرد. در ذیل مواردی از ضعف‌ها و مزایای h-Index را معرفی می‌بریم:
ضعف‌ها ✓ یکی از این مشکلات زمانی به چشم می‌آید که قصد مقایسه h-index پژوهشگران را در زمینه‌های علمی مختلف داشته باشیم. زیرا پژوهشگران در برخی زمینه‌های علمی امتیاز بالاتری نسبت به سایر علوم دارند و این قضیه باعث برداشت اشتباه برخی از افراد می‌شود. بطور مثال هیچگاه نمی‌توان دو پژوهشگر برتر در رشته‌های اقتصاد و ادبیات را با هم مقایسه کرد.
✓ شاخص مذکور قابل دستکاری می‌باشد. در برخی مواقع پژوهشگر می‌تواند از دوستان و همکاران خود درخواست کند تا آن‌ها در مقاله‌های خود به مقاله منتشر شده او استناد کنند تا به این روش میزان استنادهای مقاله خود را افزایش دهند، ولی این افزایش استناد الزاما به معنای بالا بودن محتوای علمی آن مقاله نیست.
✓ سیستم رتبه‌بندی این شاخص ارتباط مستقیمی با تعداد مقاله‌های منتشر شده پژوهشگران دارد به همین دلیل برخی از آن‌ها ممکن است به دلایل مختلف تعداد مقاله‌های کم و در عین حال تاثیرگذاری داشته باشند، در نتیجه آن‌ها h-index پایینی را کسب می‌کنند. همچنین عکس این قضیه نیز صادق است.
✓ از آنجایی که استناد به مقاله‌ها در سال‌های متمادی افزایش می‌یابد بنابراین این شاخص نیز به سال‌های انتشار مقاله بستگی دارد؛ در این حالت نمی‌توان امتیاز h-index پژوهشگران جوان را با قدیمی‌ترها مقایسه کرد.
✓ در برخی حوزه‌ها، نام پژوهشگر در بین نام سایرین درنظر گرفته می‌شود و اهمیت بالایی دارد، این در حالیست که در h-index این موضوع اهمیت ندارد.
✓ خود استنادی یکی دیگر از مشکلاتی است که h-index دارد، بدین صورت که هر پژوهشگر می‌تواند بارها و بارها به خود استناد دهد.
مزیت‌ها ✓ از این شاخص در سنجش کمی و کیفی مقاله‌ها استفاده می‌شود و معایب سایر روش‌های سنجش علمی را ندارد، از جمله این معایب، شمارش تعداد کل مقاله‌ها یا استنادهاست.
✓ در دسترس بودن داده‌هادر پایگاه‌های استنادی.
✓ ارائه دهنده بررسی قدرتمند، از تاثیرگذاری مقاله‌های پژوهشگران است بدین صورت که مقاله‌های کم استناد، بدون استناد و یا پراستناد را از محاسبات خارج می‌کند.
✓ جوانان و دانشجویانی که برای فعالیت‌های پژوهشی خود قصد انتخاب استاد راهنما را دارند، می‌توانند از این شاخص بهره ببرند. زیرا با استفاده از این شاخص می‌توانند اساتید و پژوهشگران توانمند در زمینه پژوهشی خود را شناسایی و انتخاب کنند و به این ترتیب اساتیدی را انتخاب می‌کنند که h-index بالایی دارند. بالا بودن h-index به این معناست که آن فرد از نظر بار علمی در سطح بالایی قرار دارد، کار کردن با این افراد مزایایی همچون: آموختن بهتر و بیشتر مباحث علمی، انجام سریع‌تر پژوهش و در نهایت چاپ مقاله آماده شده در مجله‌های معتبر جهانی را در پی خواهد داشت. علاوه بر این، توصیه‌نامه صادر شده توسط استاد راهنمای منتخب، بسیار با ارزش است.
✓ لازم به ذکر است که داشتن h-index بالا در رقابت‌های استخدامی و یا حتی در جذب سرمایه جهت انجام پروژه‌های پژوهشی نیز از اعتبار بالایی برخوردار است.

آموزش پروپوزال نویسی

پروپوزال یا همان پیشنهاد طرح پژوهشی، رکن اصلی هر پژوهش بوده و در آن پژوهشگر مسیر و اهداف تحقیق خود را مشخص می‌سازد؛ به بیان دیگر، پروپوزال طرحی است که پژوهشگر در ذهن دارد و می‌خواهد آن را عملی کند. پروپوزال نویسی و آشنایی با ساختار آن در دوره کارشناسی ارشد و دکترا امری ضروریست. از این رو، دپارتمان آموزش فن پیپر با کمک اساتید مجرب، آموزشی جامع برای پروپوزال نویسی تدوین نموده است.

همین حالا شروع کنید