ده نکته مهم در نوشتن مقاله علمی
نوشتن مقاله علمی در ظاهر ساده است اما در واقع کاری سخت و زمان‌بر خواهد بود زیرا علاوه بر نوشتن مقاله، باید به مسائلی همچون ویرایش نگارشی و استانداردسازی آن با قوانین مجله و یا کنفرانسی که مقاله را ارسال می‌کنید نیز دقت کنید. یک مقاله علمی با کیفیت بالا در واقع ترکیبی از یک نوشته بی‌عیب و نقص و یک مطالعه نوین است. ممکن است این سوال در ذهن دانشجویان ایجاد شود که چگونه می‌توانند یک مقاله علمی بنویسند که از کیفیت بالایی برخوردار باشد؟
در ذیل به ارائه نکاتی مهم در نوشتن مقاله علمی می‌پردازیم.
۱. انتخاب مجله مناسب
پیش از نوشتن مقاله علمی، مجله‌ای که قصد دارید مقاله را به آن ارائه دهید، تعیین و سپس قوانین مربوط به آن مجله را کامل مطالعه کنید، به طور مثال برخی مجله‌ها تعداد رفرنس‌های محدودی را در نظر دارند. گاهی اوقات پژوهشگران یا دانشجویان مقاله‌ای با کیفیت بالا می‌نویسند ولی متاسفانه آن را در مجله‌ای که سطح خوبی ندارد به چاپ می‌رسانند. هدف هر پژوهشگر از نوشتن مقاله این است که نتایج حاصل از پژوهش وی در دسترس مخاطبین قرار گیرد که با انتخاب مجله نامناسب مخاطبان واقعی مقاله را از دست خواهد داد. همچنین تمامی پژوهشگران به این نکته واقفند که مراحل بررسی مقاله توسط مجله طولانی است و دوست ندارند که مقاله آن‌ها پس از این پروسه طولانی ریجکت شود.
۲. تهیه چک لیست
پیش از نوشتن مقاله علمی چک لیستی تهیه کنید و تمامی مراحل کار جهت نوشتن و بررسی مقاله را یادداشت کنید، با انجام این کار مشکلات را راحت‌تر پیدا کرده و می‌توانید آن‌ها را رفع کنید. به عنوان مثال: مقدمه را به درستی نوشته‌اید؟ نتایج کامل است؟ و سوالات دیگر که با پاسخ به آن‌ها می‌توانید با خیالی آسوده‌تر به کار نوشتن مقاله علمی ادامه دهید.
۳. انتخاب موضوع مناسب و به روز
نکته‌ای که دانشجویان و پژوهشگران باید به آن توجه کنند این است که برای نوشتن مقاله علمی از موضوعی به روز استفاده کرده تا از طریق آن توجه مخاطب را جلب کنند. همچنین با انتخاب موضوع به روز، شما این امکان را به دیگران می‌دهید که از نتایج حاصل از پژوهش شما استفاده کرده و ایده‌های جدیدی را ارائه دهند. گاهی اوقات مقاله علمی نوشته شده دارای کیفیت خوبی است ولی در مجله‌ای با سطح بالا به چاپ نمی‌رسد زیرا موضوع منتخب دانشجو یا پژوهشگر با موضوعات مجله همخوانی ندارد در نتیجه سردبیر مجله آن را رد می‌کند.
۴. داشتن ساختار مناسب برای نوشتن
مقالات به اشکال مختلفی همانند مقالات مروری، تحقیقاتی، گزارشی و غیره ارائه می‌شوند، پژوهشگران بسته به این که چه نوع مقاله‌ای را ارائه می‌دهند باید ساختار و فرمت متناسب با آن را برای نوشتن مقاله علمی درنظر بگیرند. به طور مثال در ارائه مقاله تحقیقاتی از ساختار IMRAD که کوتاه شده کلمات Introduction، Methods، Results و Discussion استفاده می‌شود، این ساختار شامل مقدمه، روش‌ها، نتایج و بحث می‌شود. این در حالیست که وجود بخش روش‌ها در مقاله گزارشی الزامی نیست.
۵. مطرح کردن ایده کلی
قدم بعدی برای نوشتن مقاله علمی مطرح کردن ایده کلی مقاله در ابتدای کار است و سپس دانشجویان یا پژوهشگران به جزئیات موجود در مقاله می‌پردازند. اصطلاع نگارشی این عمل Top-Down می‌باشد که پژوهشگران حتی در نوشتن جزئیات نیز این باید تمام تلاش خود را به کار ببندد تا به صورت Top-Down بنویسند.
۶. دقت در نوشتن پاراگراف
دانشجویان و پژوهشگران هنگام نوشتن پاراگراف‌ها در مقاله علمی باید دقت بسیاری داشته باشند یعنی در واقع باید خود را جای مخاطب گذاشته و پس از نوشتن مقاله علمی آن را با دقت بخوانند. از این رو باید در نوشتن زمان افعال موجود در پاراگراف دقت شود تا تمامی افعال در یک زمان باشند. تناسب معنایی میان جملات پاراگراف برقرار باشد و تا حد امکان جملات را در پاراگراف به حداقل برسانید و از اضافه‌گویی بپرهیزید به طوریکه هرجمله بیانگر یک مفهوم باشد ولی اینکار نباید به همبستگی معنایی جملات پاراگراف آسیب برساند. اگر جملاتی بلند در پاراگراف خود دارید آن‌ها را به جملات کوتاه‌تر تبدیل کنید تا باعث سردرگمی خواننده در هنگام خواندن مقاله نشود. ترتیب بیان جملات را رعایت کنید، همچنین جملات نوشته شده در عین سادگی قابل فهم باشند تا از امتیاز داوری نیز برخوردار گردند. اگر برخی مسائل مانند فرمول و یا جداول نیاز به توضیحات بیشتری داشت آن را در بخش ضمیمه مقاله علمی بیاورید.
۷. مکان قرارگیری اشکال، نمودار و جدول
در هنگام قرار دادن جدول و نمودار باید دقت کافی داشته باشید زیرا در برخی مواقع در نوشتن مقاله علمی یک شکل، نمودار و یا جدول، اطلاعاتی به مراتب بیشتر و غنی‌تر را در اختیار مخاطب می‌گذارد. با این حال نباید این نکته را فراموش کرد که تعداد اشکال، نمودارها و جداول بیش از حد مجاز نشود.
۸. دقت در توضیح فرضیات مسئله
در بخش بیان نتایج حاصل از فرضیات باید فرض‌های مسئله را با دقت توضیح دهید.همچنین باید توجه داشته باشید که اطلاعات کافی جهت شبیه‌سازی‌های کامپیوتری و انجام آزمایشات مجدد را در اختیار خوانندگان قرار دهید. گفتنی است بیان ویژگی‌های آماری موجود در مقاله علمی الزامیست و از ارائه غیر واقعی نتایج حاصل از محاسبات آماری بپرهیزید. از بیان این که نتایج حاصل در شرایط خاص و محدود قابل استخراج است و یا اینکه در حالت‌های کلی‌تر نیز از اعتبار کافی برخوردارند، غافل نشوید.
۹. مطالعه مقالات برتر
در نوشتن مقاله علمی حتما باید مقالات برتری که در زمینه پژوهشی شما کار شده‌اند را مطالعه کنید زیرا با مطالعه دقیق این مقالات می‌توانید سبک نوشتن مقاله علمی خود را تقویت کنید و مقالاتی با کیفیت بالا بنویسید.
۱۰. دوباره خوانی و مرور مقاله
پژوهشگران و دانشجویان باید پس از نوشتن مقاله علمی زمانی را برای دوباره خوانی آن در نظر بگیرند و برای مطالعه حتما یک بازه زمانی چند روزه را استراحت کرده و سپس آن را بخوانند. زیرا وقتی شما پس از استراحت و دوری از روال نوشتن آن را می‌خوانید، می‌توانید در رفع ایرادات بهتر عمل کنید و یا حتی در صورت لزوم ایده‌های خود را نیز تقویت کنید. راه حل دیگر این است که مقاله را برای بازخوانی به افرادی بدهید که در آن زمینه اطلاعات دارند. پس از این که این افراد آن را مطالعه و نکاتی را عنوان کردند تمام تلاش خود را به کار ببندید تا این نکات گفته شده را در مقاله پیش از ارسال به مجله و یا کنفرانس مربوطه اعمال کنید.
آموزش پروپوزال نویسی
پروپوزال یا همان پیشنهاد طرح پژوهشی، رکن اصلی هر پژوهش بوده و در آن پژوهشگر مسیر و اهداف تحقیق خود را مشخص می‌سازد؛ به بیان دیگر، پروپوزال طرحی است که پژوهشگر در ذهن دارد و می‌خواهد آن را عملی کند. پروپوزال نویسی و آشنایی با ساختار آن در دوره کارشناسی ارشد و دکترا امری ضروریست. از این رو، دپارتمان آموزش فن پیپر با کمک اساتید مجرب، آموزشی جامع برای پروپوزال نویسی تدوین نموده است.
